3.2.3 Actuele ontwikkelingen
Ontwikkeling risicoprofiel
Met de invoering van de kadernota integraal risicomanagement en weerstandsvermogen 2020-2024 is de systematiek om risico's in beeld te brengen doorontwikkeld. Door een integrale samenwerking met alle betrokkenen worden de risico’s organisatiebreed in beeld gebracht. Risicomanagement is een dynamisch proces, waarbij de inzichten van risico's kunnen veranderen. De risicoanalyse kan daarom continu aangepast worden en geeft daarmee altijd een actueel beeld van de risico's.
Weerbaarheid en weerbaarheid
Bij de inventarisatie van risico's wordt onderscheid gemaakt in risico's met betrekking tot wendbaarheid en weerbaarheid. Wendbaarheid (flexibiliteit) is het vermogen om zodra een onverwachte gebeurtenis zich aandient, daarop te anticiperen en er omheen te bewegen. De gevolgen hebben niet zozeer een directe financiële impact op de begroting, maar vragen flexibiliteit in sturing om de doelen te bereiken. Weerbaarheid betreft het vermogen om 'schokken', onverwachte gebeurtenissen met een directe financiële impact, op te kunnen vangen. Daarvoor is een zogenoemd weerstandsvermogen (buffer) nodig.
In onderstaande tabel is de top 15 van risico's met financiële effecten weergegeven waarvoor een buffer noodzakelijk is. Onder de tabel lichten we eventuele wijzigingen toe. De genoemde bedragen betreffen de mogelijke impact voor één jaar of indien van toepassing, de projectduur.
Top 15 financiële risico’s:
Nr | Risico-omschrijving | Kans | Financieel gevolg in euro 's | Invloed |
|---|---|---|---|---|
01 | Geen continuïteit dienstverlening door het voordoen van beveiligingsincident | 20% | 5.000.000 | 22,7 |
02 | Ondermijning neemt toe | 70% | 500.000 | 7,95 |
03 | Claims van ontwikkelaars en derden door het niet nakomen van verplichtingen | 30% | 1.000.000 | 6,81 |
04 | Onzekerheid over de vraagkant van de zorg | 30% | 1.000.000 | 6,81 |
05 | Mogelijke besparing in de uitvoering van de zorg | 30% | 1.000.000 | 6,81 |
06 | Fluctueren van de bandbreedte van de prijsontwikkeling van de zorg | 50% | 500.000 | 5,68 |
07 | Onvolledige of onjuiste naleving inkopen, aanbesteden en contractbeheer | 20% | 1.000.000 | 4,54 |
08 | Hoog verloop personeel en niet kunnen invullen van cruciale functies | 50% | 300.000 | 3,41 |
09 | Ongeoorloofde toegang tot (persoons)gegevens | 30% | 500.000 | 3,41 |
10 | Sterke toename aantal incidenten met kwetsbare personen | 50% | 300.000 | 3,41 |
11 | Maatschappelijke onrust, radicalisering en polarisatie in de gemeente | 70% | 200.000 | 3,18 |
12 | Medewerker wordt geconfronteerd met agressief gedrag | 70% | 200.000 | 3,18 |
13 | Projectrisico's uitvoering fysiek | 10% | 1.000.000 | 2,27 |
14 | Bewust incident met kwade opzet in panden | 20% | 500.000 | 2,16 |
15 | Onvoorziene zaken als gevolg van werken in de historische binnenstad | 30% | 300.000 | 2,04 |
Toelichting (wijzigingen) top 15 risico's
Ontwikkelingen 2023 en verder
Ten opzichte van het laatst opgestelde risicoprofiel in de begroting 2024 zijn er wijzigingen opgetreden in de benodigde weerstandscapaciteit (het risicoprofiel zelf), de beschikbare weerstandscapaciteit en daarmee de weerstandsratio. De wijzigingen in de benodigde weerstandscapaciteit komen voort uit onderstaande ontwikkelingen.
Doorontwikkeling risicomanagement
De kadernota risicomanagement beoogt een verdere doorontwikkeling van het integrale risicomanagement. Door deze ontwikkeling hebben we dit jaar een nauwkeuriger analyse kunnen maken, waardoor de inschatting op de risico's, oorzaken en gevolgen reëler zijn geworden. Dit heeft geleid tot soms een ander maximaal financieel gevolg, een aangepast risico of bijvoorbeeld een andere kans inschatting op het voordoen van de onzekere gebeurtenis. Enkele specifieke wijzigingen:
- Andere inschattingen sociaal domein (beter in staat om onzekerheden in te schatten qua prijsstijgingen, beter in staat om de vraagprognose in te schatten (forecasting) en acties om efficiënter proces en zorglandschap te creëren;
- ICT incidenten nemen qua omvang en kans toe, maar informatiebeveiliging volgt de trend in doorontwikkeling. Nog steeds nummer 1 risico van de gemeente;
- Van klimaatrisico’s (wendbaarheid) naar ander type risico’s in termen van klimaatincidenten (droogte, storm, hitte, wateroverlast) en falen kritische infrastructuur (afsluiten wegen, bruggen etc.);
- Kwetsbaarheid maatschappij; mensen met verward gedrag komt niet als één risico terug, maar is in meerdere risico’s opgenomen.
Gewijzigde grenswaarden
Voortschrijdend inzicht in het risicoprofiel heeft ertoe geleid dat risico's met een kleine financiële impact met een maximum gevolg van 150.000 euro niet meer opgenomen worden in het totale risicoprofiel op weerbaarheid. Indien een dergelijke onzekere gebeurtenis zich voor zou doen, is de kans groot dat dit veelal binnen de begroting opgelost kan worden.
Niet meegenomen risico’s in de berekening
Een aantal risico’s en onzekerheden vormt geen onderdeel van de financiële analyse. Dat kan zijn doordat een risico zich niet financieel laat vertalen of berekenen, zoals de risico’s voor bijvoorbeeld het niet geheel realiseren van klimaattransitie en duurzaamheid of risico’s die een beperktere financiële impact hebben, maar vooral een reputatie- of imagoschade kennen, zoals fraude. Deze risico’s worden in het kader van de doorontwikkeling van het risicomanagement de zogenaamde wendbaarheidsrisico’s genoemd. Zij vormen onderdeel van de periodieke risicodialoog die in de organisatie wordt gevoerd en is gericht en gekoppeld aan de te realiseren beleidsinhoudelijke doelstellingen. Een andere categorie risico’s die niet zijn meegenomen zijn de risico’s die nog wat verder weg liggen in de tijd en waarvoor de gemeente nog tijd heeft om inhoudelijke keuzes te maken. Het is dus niet iets wat onoverkomelijk is, maar iets dat we zien aankomen en waarop we moeten anticiperen. Hierna volgen de twee belangrijkste; het ravijnjaar en projecten Stedelijke Ontwikkeling.
Ravijnjaar 2026
Tot en met 2025 zijn gemeenten redelijk zeker van hun inkomsten. De financiële situatie dreigt vanaf 2026 te gaan veranderen, waardoor de begroting onder druk kan komen te staan. Het zogenoemde 'ravijnjaar' is nog geen risico voor het huidige profiel, omdat er tot ongeveer een jaar vooruit wordt gekeken voor het risicoprofiel van de paragraaf weerstandsvermogen. Voor het ravijnjaar moeten de opties nog worden afgewogen en gaat besluitvorming plaatsvinden op basis van de ontwikkelingen op landelijk niveau. Vooralsnog blijkt dat ruimte in de weerstandscapaciteit nog voldoende is en er voldoende tijd is om hierop te anticiperen. Natuurlijk wordt dit risico scherp in de gaten gehouden, zodat tijdige beheersing mogelijk is.
Projecten Stedelijke Ontwikkeling
De gemeente staat aan het begin van de start van een meerjarig proces van gebieds- en wijkontwikkelingen. Het gaat om diverse gebieden, zoals de binnenstad, spoorzone en Businesspark XL 2e fase. Daar is sprake van diverse en grote projecten. Op het moment dat projecten binnen deze stedelijke ontwikkeling echt van start gaan, kunnen nieuwe risico’s in beeld komen en kan dit impact hebben op de top 15 van de huidige risico’s. Hierbij geldt dat bij het aangaan van verplichtingen en overeenkomsten zich pas echt de risico’s kunnen manifesteren.
Ontwikkeling beschikbare weerstandscapaciteit
De beschikbare weerstandscapaciteit is ten opzichte van de jaarrekening 2022 (31-12-2022) toegenomen van circa 45,8 miljoen euro naar 48,9 miljoen euro. Een grotere weerstandscapaciteit heeft impact op de verhouding tussen benodigde en beschikbare capaciteit (ratio).
Totaalbeeld
Door de verdere ontwikkeling en analyse van het risicoprofiel zien we een deels gewijzigd risicoprofiel. De actualisatie van het profiel en de aanpassing van de beschikbare weerstandscapaciteit leidt tot een aanpassing van de weerstandsratio die groter is geworden (zie hierna 3.2.6). Hiermee concluderen we dat er vanuit het risicomanagement geen directie aanleiding voor zorgen bestaan op de weerbaarheid.